Przewodnik po polski (polsky)

Miasto i Klasztor Vyšsi Brod położone są nad prawym, górnym brzegiem rzeki Wełtawy, u podnóża Lasu Bohemskiego, w romantycznym krajobrazie gęstego lasu, leżącym u podnóża przepięknych terenów Parku Narodowego Šumava.

Opactwo cystersów w Wyssim Brodzie (po łacinie: “Altovadum”, po niemiecku: “Hohenfurth”) zostało założone 1 czerwca 1259 przez szlachcica Vok’a von Rosenberga. Legenda głosi, że ów szlachcic założył klasztor z wdzięczności za cud uratowania go z burzliwych fal Wełtawy, kiedy to tonąc podczas przeprawy przez rzekę, zwrócił się o pomoc do Błogosławionej Marii Dziewicy. Dynastia fundatorów i opiekunów Klasztoru wymarła w roku 1611, jednak Cystersi do dnia dzisiejszego pamiętają o nich i modlą się o zbawienie ich dusz. Po Rosenbergach pieczę nad klasztorem przejęli Eggenbergowie, a w roku 1719 Schwarzenbergowie. W latach 1941-1945 Klasztor został skonfiskowany przez hitlerowskie Niemcy i przekazany do dyspozycji formacjom “SS”. Z polecenia komunistycznego Rządu Czechosłowackiego zabudowania klasztorne, w latach 1950-1990, pełniły funkcje muzeum dla zbiorów, zarekwirowanych z kościołów i pałaców z terenów płd.-zach. Czech. Po 40 latach komunistycznych rządów w roku 1991 Klasztor został zwrócony Cystersom i teraz Bracia dążą do jego odbudowy i oraz do tego, by stał się on duchowym i kulturalnym centrum tego regionu.

Zwiedzanie Klasztoru Cystersów ma sens jedynie wtedy, gdy jesteśmy w stanie zrozumieć podstawowe zasady duchowe (w szczególności kontemplację) rządzące życiem zakonników. Architektura i sztuka mogą być zrozumiałe, jeśli odwiedzający będzie zaznajomiony z symboliką sakralną wyrażoną w nich. Był to ruch, który dał początek nie tylko założeniu innych Klasztorów, ale także miał wpływ na rozwój kultury europejskiej.

CYSTERSI, Ordo Cisterciensis, zakon mniszy założony 1098 we Francji przez św. Roberta z Molesmes, który, dążąc do odnowy życia klasztornego w duchu pierwotnej reguły św. Benedykta, opuścił wraz z grupą uczniów opactwo benedyktyńskie w Molesmes i w miejscowości Cîteaux (łac. Cistercium) koło Dijon utworzył nowy klasztor, podniesiony następnie do rangi opactwa. Dzięki wpływowym osobistościom XII w. zafascynowanym osobą Św. Bernarda z Clairvaux Cystersi energicznie rozszerzali się po Europie, zakładając klasztory na terenie obecnych Włoch, Niemiec, Anglii, Austrii, Polski i Czech. Zreformowane przez nich Reguły odniosły ogromny sukces i przyczyniły się do rozwoju cywilizacji europejskiej. Można śmiało powiedzieć, że właśnie dzięki ”otwarciu na Świat” Zakon przetrwał aż do dziś i nadal kontynuuje swoją misję dla Kościoła. Krótko i zwięźle można opisać sens życia klasztornego z pomocą tych słów: Klasztor to “szkoła w służbie Panu”, “szkoła wzrastania w miłości”, lub używając porównania biblijnego “ wstępem do niebieskiego Jeruzalem”

KOŚCIÓŁ KLASZTORNY stanowił zawsze nierozerwalną część klasztoru. Powstał tuż po założeniu klasztoru w XIII w., jednak jego budowa trwała w przybliżeniu ponad sto lat i została skończona dopiero w latach 30-ych XIV w. Kościół ma kształt krzyża skierowanego na wschód. Dwie boczne nawy są tak samo wysokie jak nawa główna. W nawach poprzecznych (“ramiona krzyża”) znajdują się 4 wewnętrzne kaplice, co jest charakterystyczne dla zakonu Cystersów. Wymiary kościoła to: 17, 5m wysokości (wraz z kryptami), 52m długości i szerokość (nawy poprzeczne) 29m.

PREZBITERIUM znajduje się w środku nawy głównej. Około roku 1725 Opat Candidus Heindich zlecił wykonanie prezbiterium, czego podjął się świecki (tzw. bracia konwersi) brat Josef Raffer, który także zaprojektował konfesjonały oraz regały na książki w bibliotece. Prezbiterium jest zbudowane z drewna, bogato zdobione i złocone, a na jego górnych krawędziach przedstawione są znane postacie biblijne. W prezbiterium skupia się sedno życia klasztornego, jest to miejsce medytacji i wspólnych modlitw: śpiewu i recytacji godzinek (w różnych porach dnia). Kościelne organy to dwa samodzielne instrumenty, Organy wielkie znajdują się na barokowym chórze nad głównym wejściem, natomiast Organy małe znajdują się po lewej stronie prezbiterium. Nadzwyczaj bogata dekoracja snycerska prospektu organowego, wykonana została przez samych braci zakonnych. Dzięki nim wartości muzyczne zostały zespolone ze wspaniałą strukturą architektoniczną.

GŁÓWNY OŁTARZ (wczesnobarokowy) zajmuje całą przednią część prezbiterium. Jego twórcami byli dwaj bracia świeccy: Linhart Wulliman- rzeźbiarz i Georgius- malarz. Ołtarz zbudowano z bogato złoconego drewna, a główny obraz ołtarza zmieniany jest cztery razy do roku zgodnie z kalendarzem liturgicznym. Obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - patronki klasztoru i Cystersów, został namalowany przez Josefa Houska (1654) na podstawie obrazu Josefa Heinza. Uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny obchodzona jest zawsze 15 sierpnia. Po obu stronach ołtarza znajdują się dwie rzeźby naturalnej wielkości: Papieża Eugena III- pierwszego papieża będącego Cystersem, a także Św. Bernarda z Clairvaux, jednego z głównych patronów Cystersów. Boczne ściany prezbiterium były ozdobione oryginalnymi, gotyckimi freskami, które niestety w znacznym stopniu uległy zniszczeniu w XIX w. Dziś ich fragmenty są pokryte dwoma płóciennymi malowidłami powstałymi w XIX w. Obraz po prawej stronie, autorstwa Josefa v. Hellich ilustruje cudowny ratunek Voka Rosenberga, założyciela klasztoru, z wezbranych wód Wełtawy, natomiast obraz znajdujący się z lewej strony, namalowany przez Bartoloměje Čurna pokazuje przybycie pierwszych Braci do klasztoru i oddanie klasztoru pod opiekę Najświętszej Marii Pannie przez Vok’a Rosenberga i jego małżonkę Hedvigę Schaumburg.

KAPLICA ŚW. BENEDYKTA – Tu w posadzce znajduje się grobowiec hrabiego Jana Zrinského, będącego, od roku 1597 spadkobiercą Rosenbergów. Jego matka, Eva Rosenberg, była ostatnią z rodu Rosenbergów, a jego ojciec Nicolaus Zrinsky wsławił się w walce przeciw Turkom. Jan Zrinski zmarł nie zostawiając po sobie dziedzica.

KAPLICA ŚW. BERNARDA - Tu znajdują się posągowe grobowce Opatów z XVII w.

KAPLICA NAJŚWIĘTSZEJ PANNY MARII słynie z neogotyckiego ołtarza Najświętszej Marii Panny malowanego na drewnie, zwanego Matką Boską Wyszebrodzką. Malowidło to posiada wielką artystyczną wartość i powstało około roku 1400. Styl tego obrazu jak i postacie Świętych znajdujących się w dolnej części ramy wskazuje na tzn. Szkołę Czeską. Jak to w Średniowieczu bywało, jego Twórcy pozostali anonimowi. Pokazywany w kaplicy obraz to kopia autorstwa Bohuslava Slánského z roku 1939. Najstarszą częścią klasztoru jest zakrystia, leżąca tuż przy południowej części nawy poprzecznej. Nad drzwiami prowadzącymi do zakrystii znajduje się przepiękna płaskorzeźba (tympanum) przedstawiająca Lisy w Winnicy- motyw zaczerpnięty ze Starego Testamentu.

GALERIA OBRAZÓW znajduje się na 1-szym piętrze, nad zachodnim skrzydłem klasztoru. Wcześniejsze cele klasztorne zostały w latach 1835-38 zmienione w neoklasycystyczną galerię według projektu Karla Jambora z Czeskiego Krumlova. Głównym skarbem galerii są barokowe kolekcje czeskich malarzy, szczególnie Petera Brandla, Jana Kašpaar Hirschellya i Norberta Grunda. Kolekcje te wraz z XVII i XVIII- to wiecznymi przedmiotami służącymi w liturgii zostały zwrócone klasztorowi przez Państwo.

BIBLIOTEKA pochodzi się z tego samego czasu co galeria. Znajduje się tu przeważnie późniejsza literatura z XIX i początku XX wieku. Nad regałami znajdują się przyciągające naszą uwagę medaliony z portretami opatów żyjących w klasztorze od XVI do XIX w.

SALA FILOZOFICZNA to mniejsza z dwóch bibliotek. Można tu znaleźć literaturę z różnych dziedzin nauki, jednak w większości są to dzieła filozoficzne. Sufit pokryty jest freskami z końca XVIII wieku, autorstwa świeckiego brata (brata laika) Lukasa Vavra. Freski te przedstawiają nam starotestamentowy motyw “Sąd Salomona”. Na biurku pod szkłem możemy podziwiać bardzo szczegółową mapę Czech z roku 1720 autorstwa Müllera. Łacińskie cytaty Św. Bernarda znajdujące się nad oknami chwalą stypendia będące wynikiem służby bliźniemu. Obecnie w bibliotece znajduje się ponad 70 000 ksiąg, 200 rękopisów na pergaminie, 100 rękopisów na papierze, oraz 400 inkunabułów - ksiąg drukowanych przed rokiem 1500.

SALA TEOLOGICZNA jest to największe pomieszczenie biblioteki, powstała dzięki Quirinovi Micklovi, najbardziej wykształconemu opatowi w połowie XVIII w,. Tu znajduje się literatura teologiczna, wraz z kolekcją Biblii w ponad 40 językach. Białe oprawy ksiąg zrobione zostały ręcznie, ze świńskiej skóry. Portret Fundatora biblioteki, wiszący nad wejściem, przedstawia go w najowocniejszych latach jego posługi, tzn. w wieku 45 lat, w roku 1756. Freski na suficie autorstwa Lukáš Vávra pochodzące z XVIII w. przedstawiają motyw z Nowego Testamentu: 12-letni Jezus nauczający w świątyni w Jerozolimie.